„W świecie pozytywistycznych ideałów” kolejne zajęcia z literatury przeprowadzone przez p. Urszulę Kędrę dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku

06.05.2013

     Pozytywizm, który w Europie nazywany realizmem czy naturalizmem – to epoka zamykająca etap narodowych zrywów niepodległościowych. To epoka propagująca filozofię wiedzy, doświadczenia, kultywująca ideał pracy i miłości do ziemi.

     W Polsce rozpoczęła się wraz z klęską powstania styczniowego (1864), a zakończyła na początku ostatniego dziesięciolecia XIX wieku. Rozkwit epoki w Europie nastąpił w latach 70 i 80; wtedy to nauka, filozofia, kultura i sztuka zaczęły stymulować coraz większy rozwój cywilizacji. W tym czasie tryumfy świecili najwięksi naukowcy XIX wieku: Alfred Nobel wynalazł dynamit (1866), przedstawił układ pierwiastków (1869) a Karol Darwin teorię ewolucji (1871). To tej epoce zawdzięczamy takie wynalazki jak telefon – A. Graham Bell wynalazł go w 1876 r.

     Niektórzy badacze rozróżniają 4 fazy podziału polskiego pozytywizmu.

     Pierwsza nosi nazwę przedpowstaniowej i dotyczy dzieł powstających przed 1863 r. Kolejna to faza literatur tendencyjnej, a od 1875 literatura nowelistyczna. Natomiast ostatnia faza nosi nazwę dojrzałego realizmu i trwała do 1890.

     Inni historycy literatury uważają iż składa się z etapów.

     W etapie rozkwitu ukazały się najważniejsze powieści pozytywistyczne jak „Trylogia” Henryka Sienkiewicza, „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej. Jan Matejko namalował „Hołd Pruski”. Nie można zapomnieć także o wynalazkach jak: skropienie powietrza przez Zygmunta Wróblewskiego i Karola Olszewskiego czy odkrycie przez Marię Skłodowską-Curie radu i polonu.

     Schyłek polskiego pozytywizmu dotyczy lat 1890-1895. debiutowali wówczas poeci K. Przerwa-Tetmajer, J. Kasprowicz, dramaturdzy – S. Wyspiański oraz prozaicy młodopolscy – S. Żeromski, S. Reymont. Wielkim osiągnięciem była Nagroda Nobla w dziedzinie literatury.

     Słuchacze UTW z wielką uwagą słuchali wykładu pani Urszuli Kędry popartego pokazem multimedialnym. Mimo znanych utworów, jeszcze ze szkoły średniej, słuchacze na nowo odkrywali „język pozytywizmu”. Styl ten nazwany przez I. Płuciennik i stylizacją na  widoczny, jest u wszystkich pisarzy epoki: B. Prusa, E. Orzeszkowej czy H. Sienkiewicza. Pani U. Kędra zwróciła uwagę na autentyzm języka pozytywistów oraz elementy ironiczne i komiczne. W dyskusji seniorzy podkreślali znaczenie pozytywizmu w historii literatury. Zachwycali się indywidualizacją  języka powieści szczególnie w Trylogii H. Sienkiewicza, stopniowaniem napięcia w powieści, plastycznym opisom krajobrazów.

J.S.