Wykład p. Tomasza Hanejko

04.08.2014

30 stycznia Uniwersytet Trzeciego Wieku w Tomaszowie Lubelskim gościł pana Tomasza Hanejko – kierownika Muzeum – Miejsca Pamięci w Bełżcu.

Podczas wykładu pan Hanejko przedstawił historię i funkcjonowanie obozu zagłady w Belżcu. Omówił pokrótce sytuację Żydów w Polsce z początku XX wieku. Zwrócił uwagę, że mieszkający na terenach nowożytnej Polski Żydzi, tworzyli zamkniętą grupę, co po części było wynikiem burzliwej historii narodu żydowskiego, żeby wspomnieć chociaż niewolę babilońską i dramatyczna w tym okresie walkę o zachowanie tożsamości. Strach przed jej utratą właśnie doprowadził do izolowania się tej grupy od „obcych”, a wzajemna niechęć wyznawców judaizmu i chrześcijan pogłębiała tylko przepaść między mini. niechęć między wyznawcami judaizmu a chrześcijanami nie zrodziło się w wieku dwudziestym, a było czynnikiem istniejącym w czasach starożytnych. Do tego doszły jeszcze wyobrażenia o potędze ekonomicznej Żydów i inne – mniej lub bardziej prawdziwe – legendy. Te czynniki nie stanowiły jeszcze o tej zagładzie, jaka miała miejsce w czasie II Wojny Światowej.

O nienawiści zadecydowali Niemcy, którzy po klęsce w I Wojnie Światowej, szukając kozła ofiarnego, którego można by obwinić za utratę swojej rangi w Europie, obwiniają Żydów. Propaganda hitlerowska okazała się tak silna, że przyjęto ją za pewnik. Do tego doszła jeszcze norymberskie ustawy rasowe z 1935 roku, które wykluczały Żydów spośród obywateli Rzeszy. Dopiero ta propaganda doprowadza w 1940 roku do zamykania Żydów w gettach, których powstało ok. 400 w całym kraju. Wtedy też w Bełżcu powstał przymusowy obóz pracy, gdzie zostało skierowanych ok. 10.000 ludzi.

Przedstawiając bardzo skondensowaną historię Żydów przed i w czasie II Wojny Światowej, pan Hanejko chciał wyjaśnić co doprowadziło do zaistnienia obozów zagłady. O ich powstaniu zadecydował atak Niemców na Związek Radziecki w 1941 roku. Miało to związek z tzw. „planem wschodnim”, który zakładał likwidację Żydów z tamtych terenów. W zamian tereny „na wschód” miały być zasiedlone przez Niemców. Trzy obozy w Bełżcu, Treblince i Sobiborze powstały tylko w jednym celu – by szybko i skutecznie zabijać.

Obóz w Bełżcu istniał przez kilka miesięcy roku 1942. wymordowano ok. 500 tysięcy osób. Pierwszy pomnik stanął na terenie dawnego obozu w 1963 roku. Obecnie mieści się tam Muzeum – Miejsce Pamięci. Jego pracownicy prowadzą głównie działania polegające na ustaleniu tożsamości ofiar. Są przekonani, że chociaż tyle powinniśmy zrobić dla tych wymordowanych ludzi.

Kończąc wykład, pan Hanejko podkreślił, że jest to rozległa problematyka, którą można i należy zgłębiać, chociażby po to by dociekać prawdy.

Wykład, chociaż temat był ciężki i przytłaczający, spotkał się z ogromnym zainteresowaniem słuchaczy UTW. Pan Hanejko w przystępnej formie, a co ważniejsze ze zdrowym podejściem naukowca, przybliżył historię terroru żydowskiego i sytuacji Żydów na świecie, a szczególnie tych z okresu 1930-45.