Zwierzęta udomowione w sztuce

28.02.2014

Zwierzęta udomowione w sztuce

Zwierzęta udomowione w sztuce” to temat kolejnych zajęć na UTW w Tomaszowie Lubelskim.

Wykład poprowadziła pani Elżbieta Matyaszewska, historyk sztuki, doktor nauk humanistycznych, publicystka, pracownik Instytutu Leksykografii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Od zarania dziejów świat zwierząt nieodmiennie bywał obiektem zainteresowania artystów z całego świata. Szczególną uwagą obdarzane były zwierzęta i ptaki udomowione przez człowieka, stanowiące dla niego nie tylko źródło niezbędnego do życia pokarmu, ale też pełniące określone role w jego życiu religijnym i kulturalnym. Z czasem niektóre z nich zaczęły urastać do rangi symboli, niosąc w sobie wiele znaczeń i ubogacając w ten sposób całą sztukę.

Podczas tego spotkania pani Matyaszewska przedstawiła obraz poczciwej świni (sus scrofa), której obecność w kulturze i sztuce sięga czasów starożytnych i wiąże się ze światem mitycznych bogów, bogiń, nimf i herosów, których dzieje malowane były na starożytnych wazach, bądź zdobiły wnętrza antycznych domów. Wśród owych plastycznych opowieści znalazł się na przykład mit o Tezeuszu, który nie tylko pokonał Minotaura, ale też zabił olbrzymią i niezwykle groźną dziką świnię o imieniu Faja, pustoszącą okolice miasta Krommyon.

Poza Grecją i Rzymem nasza chrumkająca bohaterka zaistniała również w kulturze wielu narodów Bliskiego Wschodu, niosąc ze sobą zarówno pozytywne jak i negatywne konotacje. W starożytnym Egipcie z jednej strony kojarzona z kultem Ozyrysa, boga śmierci mieszkającego w zaświatach, uchodziła za zwierzę mroczne i niemile widziane, z drugiej zaś hodowano ją dla jej mięsa, traktując jako doskonałe zwierzę ofiarne i składając ją podczas pełni księżyca w ofierze bogini Izydzie i Ozyrysowi.

Jako motyw ikonograficzny świnia pojawiła się także w sztuce średniowiecznej, będąc bohaterką obrazów o tematyce zarówno chrześcijańskiej, jak i zupełnie świeckiej. Równie dychotomiczna była także jej ówczesna reputacja – z jednej strony wcielenie zła i oznaka moralnego upadku człowieka, co obrazowały chociażby dzieła ukazujące nowotestamentową przypowieść o Synu marnotrawnym. Z drugiej zaś pożyteczne stworzenie domowe, dające poczucie bezpieczeństwa, wynikające z powszechnego przekonania że posiadanie świniaka w gospodarstwie niesie ze sobą gwarancję przeżycia i jako takiego bytowania dla każdej rodziny, nawet tej najuboższej. Może właśnie dlatego w osiemnastowiecznej Anglii pojawiły się skarbonki w kształcie świnki, mające być oznaką dobrobytu jej posiadacza i potwierdzeniem wspomnianej wyżej tezy, która, jak pokazuje współczesność, nigdy nie straciła na aktualności.

Spotkania z dr E. Matyaszewską cieszą się ogromnym zainteresowaniem wśród słuchaczy. Jej wiedza merytoryczna i ciekawy sposób przekazania, poparty pokazem filmów czy slajdów sprawia, iż tych wykładów słuchacze oczekują z niecierpliwością. Pani doktor czynnie współpracuje z Uniwersytetem Trzeciego Wieku zajmując się propagowaniem kultury i sztuki.